Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης;
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης (ΣΔΚ) αποτελεί μια ξεχωριστή κατηγορία σακχαρώδους διαβήτη που εμφανίζεται για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ότι μετά το πέρας της κύησης μπορεί είτε να υποχωρήσει είτε να εξελιχθεί σε Διαβήτη τύπου ΙΙ.
Όπως και με τις υπόλοιπες μορφές διαβήτη, ο ΣΔΚ επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα κύτταρά χρησιμοποιούν τη γλυκόζη. Κάθε φορά που καταναλώνεις υδατάνθρακες, αυτοί διασπώνται σε γλυκόζη στην κυκλοφορία του αίματος. Στη συνέχεια, το πάγκρεας απελευθερώνει την ινσουλίνη, προκειμένου να μεταφέρει τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα. Τότε τα κύτταρα τη χρησιμοποιούν για παραγωγή ενέργειας.
Κατά τη διάρκεια της κύησης, ο πλακούντας τρέφει το έμβρυο, από τον οποίο παράγονται ορμόνες που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξή του. Οι ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να προκαλέσουν αντίσταση στην ινσουλίνη. Αυτό σημαίνει ότι τα επίπεδα γλυκόζης παραμένουν υψηλά στο αίμα, αντί να γίνει μεταφορά της γλυκόζης στα κύτταρα για παραγωγή ενέργειας. Οι κρισιμότερες εβδομάδες για εμφάνιση Σακχαρώδους Διαβήτη Κύησης είναι οι 24-28. Τότε και οι ορμόνες για την ανάπτυξη του εμβρύου φτάνουν στο μέγιστο και εμποδίζουν τη δράση της ινσουλίνης στο σώμα της εγκύου.
Διάβασε Επίσης: Αυξημένο Σάκχαρο & Διατροφή
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η έγκυος καταφέρνει να ξεπεράσει τον στρεσογόνο αυτό παράγοντα. Αυτό συμβαίνει αφού το πάγκρεας παράγει περισσότερη ινσουλίνη και διατηρεί τα επίπεδα σακχάρου σε φυσιολογικές τιμές. Στην αντίθετη περίπτωση, υπάρχει η «αντίσταση στην ινσουλίνη» και η έγκυος εμφανίζει Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης. Έτσι φτάνουν ψηλά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, λόγω της αδυναμίας του παγκρέατος να καλύψει τις υψηλές ανάγκες της εγκύου.
Είναι αναστρέψιμος ο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης;
Αν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ο διαβήτης κύησης δεν είναι αναστρέψιμος, υπάρχουν τρόποι να διατηρήσεις τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα σου υπό έλεγχο. Αυτό μπορείς να το πετύχεις μέσω της σωστής διατροφής, της σωματικής δραστηριότητας, της διαχείρισης του άγχους και του ποιοτικού ύπνου.
Εάν εμφανίσεις Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης δεν σημαίνει ότι θα έχεις για πάντα διαβήτη. Ο διαβήτης κύησης συνήθως υποχωρεί μετά την εγκυμοσύνη, ειδικά σε εκείνες τις γυναίκες που δεν έχουν προηγούμενη διάγνωση διαβήτη.
Ωστόσο, σε περίπτωση που εμφανιστεί διαβήτης κύησης, υπάρχουν 2 στις 3 πιθανότητες να επιστρέψει και σε μελλοντικές εγκυμοσύνες. Επίσης, ο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο για Διαβήτη τύπου ΙΙ.
Συμπτώματα Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης
Μπορεί να παρατηρήσεις συμπτώματα διαβήτη κύησης πριν υποβληθείς σε εξετάσεις από τον ιατρό σου. Μερικά από τα τυπικά συμπτώματα περιλαμβάνουν αυξημένο αίσθημα δίψας, συχνοουρία, θολή όραση και κόπωση. Ωστόσο, υπάρχουν γυναίκες που δεν θα εμφανίσουν καθόλου συμπτώματα.
Κατά τη διάρκεια της κύησης, ο ΣΔΚ που μένει χωρίς διάγνωση και έλεγχο εγκυμονεί κινδύνους, κυρίως για τη μητέρα, αφού μπορεί να εξελιχθεί σε Διαβήτη τύπου ΙΙ μετά την κύηση αλλά και για το έμβρυο, οδηγώντας σε μακροσωμία ή δυστοκία.
Παράγοντες κινδύνου
Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης έχουν οι γυναίκες που:
- Είναι υπέρβαρες ή και παχύσαρκες πριν την εγκυμοσύνη (ΔΜΣ > 25kg/m2)
- Έχουν ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό διαβήτη ή διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη (συγγενείς 1ου βαθμού)
- Έχουν ιστορικό με επιπλοκές σε προηγούμενη κύηση (π.χ. διαβήτης κύησης)
- Έχουν υπέρταση ή δυσλιπιδαιμία
- Είναι 30 ετών και άνω
Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτη του 2022 στο Nature and Science of Sleep [1], βρέθηκε ότι η χαμηλότερη ποιότητα ύπνου στο πρώτο τρίμηνο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαβήτη κύησης, ενώ η ανασκόπηση του 2020 στο Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews δείχνει ότι η εμφάνιση υψηλότερων επιπέδων στρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί επίσης να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για διαβήτη κύησης [2].
Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης, πώς γίνεται ο έλεγχος;
Ο έλεγχος γίνεται κατά την 24-26η εβδομάδα, με «φόρτιση» 50γραμμαρίων γλυκόζης. Αν δυο ώρες μετά, το σάκχαρο μετρηθεί και βρεθεί >200mg/dl, τότε γίνεται άμεσα η διάγνωση για ΣΔΚ. Αν το σάκχαρο μια ώρα μετά βρεθεί μεταξύ 140 και 200mg/dl, τότε επαναλαμβάνεται η δοκιμασία, με τη χορήγηση 100 γραμμαρίων γλυκόζης και μετράται εκ νέου η τιμή του σακχάρου.
| ΧΡΟΝΟΣ | ΤΙΜΗ ΣΑΚΧΑΡΟΥ |
| 0 min | 95 mg/dl |
| 60min | 180 mg/dl |
| 120min | 155 mg/dl |
Για να γίνει η διάγνωση του ΣΔΚ χρειάζεται τουλάχιστον δυο από τις τρεις τιμές σακχάρου να υπερβαίνουν τις αναμενόμενες τιμές. Εάν προκύψει μόνο μια παθολογική τιμή, ο γιατρός συστήνει την επανάληψη της εξέτασης ένα μήνα μετά.
Η διάγνωση του διαβήτη γίνεται απευθείας όταν το σάκχαρο νηστείας το πρωί βρίσκεται πάνω από 126mg/dl, και συνήθως πρόκειται για προϋπάρχοντα διαβήτη, που ήταν αδιάγνωστος και όχι για διαβήτη κύησης.
Πρόληψη Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης
Αν λάβεις υπόψη τους παράγοντες κινδύνου για διαβήτη κύησης, υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορείς να κάνεις για να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισής του. Είναι σημαντικό να θυμάσαι, ωστόσο, ότι εάν όντως διαγνωστείς με διαβήτη κύησης, δεν είναι απαραίτητο ότι κάνετε κάτι λάθος. Μερικές γυναίκες φαινομενικά κάνουν τα πάντα «σωστά» και εξακολουθούν να έχουν διαβήτη κύησης.
Εάν έχεις αυξημένο βάρος, μπορείς να μειώσεις τον κίνδυνο διαβήτη κύησης αν κάνεις διατροφικές αλλαγές που διατηρούν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα φυσιολογικά. Επιπλέον σε βοηθούν να έχεις μια πιο ομαλή αύξηση βάρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Είναι σημαντικό να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι ανεξάρτητα από το βάρος σου πριν από την εγκυμοσύνη, ο γιατρός σου πιθανόν θα σου συστήσει να προσέξεις το βάρος σου και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Σύμφωνα με μελέτη του 2022 στο BMC Pregnancy and Childbirth [3] φαίνεται ότι ένα πρόγραμμα παρέμβασης 12 εβδομάδων στον τρόπο ζωής γυναικών με υψηλό κίνδυνο για την πάθηση βοήθησε στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη κύησης κατά 41%. Το πρόγραμμα αυτό περιλάμβανε συνεδρίες διατροφής με αδειούχο διαιτολόγο, ενθάρρυνση για αύξηση της φυσικής δραστηριότητας στα 150 λεπτά την εβδομάδα και καθοδήγηση αλλαγής συμπεριφοράς.
Εάν κι εσύ ανήκεις σε ομάδα με αυξημένους παράγοντες κινδύνου για διαβήτη κύησης, ζήτησε από τον έναν αδειούχο διαιτολόγο να σε βοηθήσει ώστε να σχεδιάσετε ένα υγιές πρόγραμμα πρόληψης του διαβήτη κύησης.
Αντιμετώπιση Διαβήτη Κύησης
Για τις υπέρβαρες και παχύσαρκες εγκύους γυναίκες με ΣΔΚ ενδείκνυται ο μέτριος περιορισμός των θερμίδων και των υδατανθράκων. Μερικές φορές απαιτείται ακόμα και απώλεια βάρους, αρκεί αυτή να γίνει με ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο και με την κατάλληλη καθοδήγηση, ώστε να είναι απολύτως ασφαλής για το έμβρυο.
Η μέτρια σωματική δραστηριότητα μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση των επιπέδων γλυκόζης.
Ακόμη και 30 λεπτά σωματικής δραστηριότητας 3-4 φορές/εβδομάδα αρκούν!
Ο γιατρός συστήνει χορήγηση ινσουλίνης μόνο σε περίπτωση που τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα δεν ελέγχονται ικανοποιητικά με την κατάλληλη δίαιτα και άσκηση.
Διατροφή στον Σακχαρώδη διαβήτη κύησης
Αν αναρωτιέσαι ποια είναι η καλύτερη δίαιτα για τον διαβήτη κύησης, η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα διατροφής που να ταιριάζει σε όλους. Ο γενικός στόχος είναι να υπάρχει εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής, το οποίο θα ενσωματώνει τρόφιμα που προτιμάει η έγκυος γυναίκα και σε ποσότητες που θα ορίσει ο διαιτολόγος ώστε να υποστηρίζει υγιή επίπεδα σακχάρου στο αίμα.
Μπορείς να ακολουθήσεις τις παρακάτω γενικές οδηγίες και στη συνέχεια να προσαρμόσεις τα γεύματά σουμε βάση τα τρόφιμα που σου αρέσουν.
Επίλεξε σύνθετους υδατάνθρακες
Οι υδατάνθρακες αυξάνουν το σάκχαρο στο αίμα περισσότερο από το λίπος και την πρωτεΐνη, επομένως είναι σημαντικό να δίνεις προσοχή στον τύπο και την ποσότητα των υδατανθράκων που καταναλώνεις. Καλό είναι να έχεις περίπου 30-45 γραμμάρια υδατανθράκων ανά γεύμα και 15-30 γραμμάρια ανά σνακ, αλλά καλό είναι να επικοινωνήσεις με τον διαιτολόγο σας για τις δικές σας ανάγκες.
Επίλεξε σύνθετους υδατάνθρακες, καθώς περιέχουν περισσότερες φυτικές ίνες, και άρα επιβραδύνουν την πέψη και εμποδίζουν την αύξηση του σακχάρου στο αίμα. Σύνθετοι υδατάνθρακες είναι τα όσπρια (πχ. φασόλια), τα δημητριακά ολικής αλέσεως (π.χ. ψωμί 100% ολικής άλεσης) και τα λαχανικά.
Ακολούθησε τη «Μέθοδο του Πιάτου» για έλεγχο της μερίδας
Η μέθοδος του πιάτου σου επιτρέπει να επιλέξεις με το μάτι τις κατάλληλες μερίδες χωρίς να χρειάζεται να μετρήσεις τα φαγητά ή τις θερμίδες που καταναλώνεις. Αυτό καθιστά την προετοιμασία ενός ισορροπημένου, υγιεινού γεύματος απλό και εύκολο. Στόχευσε να καλύψεις:
- το ½ πιάτο σου με μη αμυλούχα λαχανικά (π.χ. μαρούλι, ντομάτα, φασολάκια)
- το ¼ του πιάτου σου με άπαχη πρωτεΐνη (π.χ. κοτόπουλο στήθος, άπαχα ψάρια, ασπράδι αυγού)
- και το υπόλοιπο ¼ του πιάτου σου με υδατάνθρακες όπως είναι τα δημητριακά ολικής αλέσεως (π.χ. ζυμαρικά ολικής άλεσης, καστανό ρύζι). Είναι σημαντικό να τρως μια σταθερή ποσότητα υδατανθράκων σε κάθε γεύμα.
Συνδύασε τους υδατάνθρακες με πρωτεΐνες και καλά λιπαρά
Ο συνδυασμός υδατανθράκων με πρωτεΐνη και καλά λιπαρά αποτρέπει την αύξηση του σακχάρου στο αίμα. Επίσης, ο συνδυασμός αυτός σε κρατά χορτάτη, αφού η πρωτεΐνη και το λίπος αφομοιώνονται πιο αργά από τους υδατάνθρακες.
Για παράδειγμα, αντί να έχεις απλώς ένα μήλο για σνακ, συνδύασέ το με φυστικοβούτυρο, το οποίο παρέχει πρωτεΐνη και καλά λιπαρά.
Αντίστοιχα, αντί για σκέτα ζυμαρικά ολικής στο μεσημεριανό, προτίμησε να έχεις φιλέτο στήθος κοτόπουλο με ζυμαρικά ολικής και avocado.
Φάε σε τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας
Επίλεξε 3 κυρίως γεύματα και 2-3 σνακ κάθε μέρα. Απόφυγε να παραλείπεις γεύματα. Η αφαγία δεν ευνοεί τη σταθερότητα στα επίπεδα σακχάρου, μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία και επίσης στερεί από εσένα και το μωρό σου θρεπτικά συστατικά.
Περιορισμός απλών υδατανθράκων
Είναι σημαντικό στην εγκυμοσύνη να προσέχεις την πρόσληψη απλών σακχάρων, όπως είναι η ζάχαρη, το μέλι, αλλά και ραφιναρισμένων δημητριακών προϊόντων, όπως το λευκό ψωμί και τα λευκά ζυμαρικά. Τα τρόφιμα αυτά έχουν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη και απορροφώνται ταχύτατα προς την κυκλοφορία, αυξάνοντας απότομα τη γλυκόζη αίματος. Για το λόγο αυτό, επίλεξε δημητριακά ολικής άλεσης.
Το ίδιο ισχύει και για τους χυμούς φρούτων ή τα επιδόρπια με φρούτα. Επίλεξε ολόκληρα κομμάτια φρούτων αντί για χυμό, καθώς ανεβάζουν λιγότερο το σάκχαρο στο αίμα σου.
Όσον αφορά τα γλυκά, τα οποία συνήθως υπάρχουν όταν νιώθεις ατονία ή για να αντιμετωπίσεις κάποια υπογλυκαιμία, μπορούν να αποτελέσουν μέρος ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Αυτό που όμως είναι σημαντικό είναι να επιλέγονται σωστά και να τα καταναλώνεις με μέτρο και σε μικρή ποσότητα.
Εάν για παράδειγμα θέλεις πραγματικά να φα; μπισκότο ή κάποιο μπράουνι, μείνε απλώς σε μία μικρή μερίδα και βγες για περπάτημα ώστε να βοηθήσεις το σώμα σου να διαχειριστεί καλύτερα τα επίπεδα σακχάρου.
| Επίλεξε πιο συχνά | Επίλεξε λιγότερο συχνά |
|
|
Διαιτολόγιο για τον Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης
Παρακάτω θα βρεις ένα τυπικό διαιτολόγιο που μπορεί να ακολουθήσει μια έγκυος γυναίκα με σακχαρώδη διαβήτη κύησης.
Θυμήσου:
- Στα κυρίως γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) επίλεξε τρόφιμα, ώστε να καλύψεις 30-45γρ υδατανθράκων.
- Στα ενδιάμεσα σνακ στόχευσε σε 15-30γρ υδατανθράκων.
- Εάν μετά το βραδινό γεύμα έχεις ακόμα λιγούρες, επίλεξε να καταναλώσεις έως 15γρ υδατανθράκων.
ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟ μέρα 1η
Πρωινό: 1 μερίδα κρέμα βρώμης – porridge (γάλα, ½ κούπα νιφάδες βρώμης, και κανέλα)
Σνακ: 1 μικρό μήλο με 1 κουτ. γλυκού αμυγδαλοβούτυρο
Μεσημεριανό: Αχνιστό φιλέτο γλώσσας με 1 κούπα πουρέ γλυκοπατάτας και 1 μερίδα σαλάτα με πολύχρωμα λαχανικά
Σνακ: 1 κεσεδάκι γιαούρτι στραγγιστό + 4 καρύδια
Βραδινό: Σαλάτα Ντάκος (2 μικρά παξιμάδια ολικής άλεσης, τυρί με χαμηλά λιπαρά, ντομάτα, ελιές, ρίγανη)
ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟ μέρα 2η
Πρωινό: 1 κεσεδάκι γιαούρτι στραγγιστό 2% με αμύγδαλα και 4 αποξηραμένα δαμάσκηνα, κανέλα
Σνακ: 1 παξιμάδι ολικής άλεσης + 1 φέτα τυρί με χαμηλά λιπαρά
Μεσημεριανό: Μπιφτέκι στο φούρνο με 1 κούπα καστανό ρύζι και ψητά λαχανικά (π.χ. μανιτάρια, πιπεριές)
Σνακ: 1 μήλο κομμένο σε φέτες με 1 κ.γ. φυστικοβούτυρο, κανέλα
Βραδινό: Πατατοσαλάτα (1 μέτρια πατάτα βρασμένη + 1 καρότο βρασμένο + 1 αυγό βρασμένο + ½ avocado + κρεμμύδι ή άλλα λαχανικά)
Βιβλιογραφία
- Chen H, He Y, Zeng X, Chen Q, Zhou N, Yang H, Zhou W, Zhang L, Yang R, Huang Q, Zhang H. Sleep Quality is an Independent Predictor of Blood Glucose and Gestational Diabetes Mellitus: A Longitudinal Study of 4550 Chinese Women. Nat Sci Sleep. 2022 Apr 11;14:609-620. doi: 10.2147/NSS.S353742. PMID: 35431589; PMCID: PMC9012300.
- Mishra S, Shetty A, Rao CR, Nayak S, Kamath A. Effect of maternal perceived stress during pregnancy on gestational diabetes mellitus risk: A prospective case-control study. Diabetes Metab Syndr. 2020 Sep-Oct;14(5):1163-1169. doi: 10.1016/j.dsx.2020.06.048. Epub 2020 Jul 8. PMID: 32673836.
- Sadiya, A., Jakapure, V., Shaar, G. et al. Lifestyle intervention in early pregnancy can prevent gestational diabetes in high-risk pregnant women in the UAE: a randomized controlled trial. BMC Pregnancy Childbirth 22, 668 (2022). https://doi.org/10.1186/s12884-022-04972-w
Έχεις σχόλια ή ερωτήσεις σχετικά με το άρθρο; Στείλε μου ένα email. Αν θέλεις να μάθεις περισσότερα για το πώς θα πετύχεις τους διατροφικούς στόχους σου, διάβασε πρώτος/η τη νέα μου αρθρογράφηση. Ακολούθησέ με στο Instagram για περισσότερα διατροφικά tips!
