Όταν η πίεση μέσα στις αρτηρίες είναι πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα, δηλαδή όταν η καρδιά πρέπει να δουλεύει πιο σκληρά για να στέλνει το αίμα. Αυτό ορίζεται ως Υψηλή Αρτηριακή Πίεση (Υπέρταση) και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην καρδιά, στα αιμοφόρα αγγεία, και σε άλλα όργανα, γιατί τα αγγεία και η καρδιά καταπονούνται.
Τι είναι η αρτηριακή πίεση;
Η αρτηριακή πίεση συμβολίζει τη δύναμη που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών κάθε φορά που η καρδιά χτυπά και κυκλοφορεί το αίμα στο σώμα.
Όταν η καρδιά χτυπά:
- Συσπάται και σπρώχνει το αίμα στις αρτηρίες. Αυτό λέγεται συστολική πίεση (ο “μεγάλος” αριθμός).
- Μετά χαλαρώνει για να γεμίσει ξανά με αίμα. Αυτό λέγεται διαστολική πίεση (ο “μικρός” αριθμός).
Για παράδειγμα, αν έχεις πίεση 120/80 mmHg:
- 120: είναι η πίεση όταν η καρδιά συσπάται (συστολική).
- 80: είναι η πίεση όταν η καρδιά χαλαρώνει (διαστολική).
Τι επηρεάζει την αρτηριακή πίεση:
- Η δύναμη και ο ρυθμός με τον οποίο χτυπά η καρδιά.
- Η διάμετρος και η ελαστικότητα των αρτηριών (αν είναι στενές ή σκληρές, η πίεση ανεβαίνει).
- Ο όγκος του αίματος στο σώμα (π.χ. αν υπάρχει κατακράτηση υγρών).
Αρχικά, η αρτηριακή πίεση είναι ένας δείκτης του πόσο “σκληρά” δουλεύει η καρδιά και του πώς αντιδρούν τα αγγεία σε αυτή τη ροή του αίματος. Όταν η πίεση είναι μόνιμα αυξημένη, η καρδιά και τα αγγεία κουράζονται και φθείρονται πιο γρήγορα, γι’ αυτό είναι σημαντικό να διατηρείται σε φυσιολογικά επίπεδα.
Φυσιολογικές τιμές Αρτηριακής Πίεσης
Ορίστε ένας πίνακας με τις κατηγορίες αρτηριακής πίεσης και τα αντίστοιχα στάδια υπέρτασης, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας:
| Κατηγορία | Συστολική (mmHg) | Διαστολική (mmHg) |
| Φυσιολογική | < 120 | < 80 |
| Υψηλή φυσιολογική | 120–129 | < 80 |
| Υπέρταση Στάδιο 1 (Ήπια) | 130–139 | ή 80–89 |
| Υπέρταση Στάδιο 2 (Μέτρια) | 140–159 | ή 90–99 |
| Υπέρταση Στάδιο 3 (Σοβαρή) | ≥ 160 | ή ≥ 100 |
| Υπέρταση μεμονωμένα συστολική | ≥ 140 | < 90 |
Διάγνωση Υψηλής Αρτηριακής Πίεσης
Η διάγνωση γίνεται όταν οι τιμές αυτές εμφανίζονται σταθερά σε επαναλαμβανόμενες μετρήσεις, όχι από μία μεμονωμένη μέτρηση.
Αν η συστολική και η διαστολική πίεση ανήκουν σε διαφορετικές κατηγορίες, τότε η υψηλότερη καθορίζει το στάδιο.
Τέλος, η μεμονωμένη συστολική υπέρταση είναι πιο συχνή στους ηλικιωμένους και χρειάζεται προσοχή.
Τι είναι η Υψηλή Αρτηριακή Πίεση (Υπέρταση);
Η υψηλή αρτηριακή πίεση, γνωστή και ως υπέρταση, είναι μια κατάσταση όπου η πίεση του αίματος στις αρτηρίες είναι συνεχώς αυξημένη πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα.
Γιατί είναι επικίνδυνη η Υψηλή Αρτηριακή Πίεση (Υπέρταση);
Η υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση) είναι συχνά γνωστή ως «σιωπηλός δολοφόνος», επειδή συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα για πολλά χρόνια, ακόμη και όταν τα επίπεδα είναι επικίνδυνα υψηλά.
✅ Συχνά δεν υπάρχουν καθόλου συμπτώματα
Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι έχουν υπέρταση μέχρι να τους το πει γιατρός ή να εμφανίσουν σοβαρές επιπλοκές (π.χ. εγκεφαλικό ή καρδιακό επεισόδιο).
❗Όταν υπάρχουν συμπτώματα, μπορεί να περιλαμβάνουν:
(συνήθως σε πολύ υψηλές τιμές πίεσης)
- Πονοκέφαλος (ιδίως πρωινός, στο πίσω μέρος του κεφαλιού)
- Ζάλη
- Θολή όραση ή διπλωπία
- Ρινορραγία (αιμορραγία από τη μύτη)
- Αίσθημα παλμών (φτερουγίσματα καρδιάς)
- Δύσπνοια
- Αίσθημα έντασης ή άγχους
- Κούραση ή σύγχυση
- Πόνος στο στήθος (σε σοβαρές περιπτώσεις)
⚠️ Επείγουσα κατάσταση:
Αν η πίεση είναι πολύ υψηλή (π.χ. >180/120 mmHg) και συνοδεύεται από:
- Πόνο στο στήθος
- Δύσπνοια
- Θολή όραση ή απώλεια όρασης
- Δυσκολία στην ομιλία ή αδυναμία στο ένα άκρο
Αίτια – Υψηλή Αρτηριακή Πίεση (Υπέρταση)
Η υπέρταση μπορεί να προκληθεί από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες — είτε μεμονωμένους είτε σε συνδυασμό. Διακρίνεται σε δύο βασικούς τύπους:
✅ 1. Πρωτοπαθής (ιδιοπαθής) υπέρταση – 90-95% των περιπτώσεων
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη αιτία, αλλά σχετίζεται με:
Παράγοντες κινδύνου:
- 🧬 Κληρονομικότητα (οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης)
- 🎂 Ηλικία (όσο μεγαλώνουμε, αυξάνεται ο κίνδυνος)
- ⚖️ Παχυσαρκία ή αυξημένο σωματικό βάρος
- 🧂 Υπερβολική κατανάλωση αλατιού
- 🚬 Κάπνισμα
- 🍷 Κατανάλωση αλκοόλ
- 🛋️ Καθιστική ζωή (έλλειψη άσκησης)
- 😰 Χρόνιο στρες
- 🧃 Κακή διατροφή (πολλές επεξεργασμένες τροφές, λίγες φυτικές ίνες)
- 💤 Άπνοια ύπνου (σύνδρομο που διακόπτει την αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου)
🔎 2. Δευτεροπαθής υπέρταση – 5-10% των περιπτώσεων
Οφείλεται σε υπαρκτό ιατρικό πρόβλημα ή φάρμακα, π.χ.:
Αιτίες:
- 🧠 Ορμονικές διαταραχές (θυρεοειδής, φαιοχρωμοκύτωμα, σύνδρομο Cushing)
- 🧂 Νεφρικές παθήσεις (π.χ. στένωση νεφρικής αρτηρίας)
- 💊 Φάρμακα: αντισυλληπτικά χάπια, αποσυμφορητικά, στεροειδή, NSAIDs (π.χ. ιβουπροφαίνη)
- ☕ Υπερβολική καφεΐνη
- 👶 Προεκλαμψία (σε εγκυμοσύνη)
📌 Συνοψίζοντας:
Τέλος, η υπέρταση μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ανθυγιεινού τρόπου ζωής, γονιδίων ή υποκείμενων νοσημάτων. Επίσης, για πολλούς ανθρώπους, είναι ένα μείγμα παραγόντων.
✅ Παράγοντες Κινδύνου Υπέρτασης
| Κατηγορία | Παράγοντες |
| 🧬 Μη τροποποιήσιμοι | – Ηλικία (ιδίως > 50 ετών) – Κληρονομικότητα / οικογενειακό ιστορικό – Φύλο (άνδρες > κινδύνου σε μικρές ηλικίες, γυναίκες > κινδύνου μετά την εμμηνόπαυση) |
| ⚖️ Σωματικοί | – Παχυσαρκία ή υπερβολικό βάρος – Κατακράτηση υγρών – Άπνοια ύπνου |
| 🍽️ Διατροφικοί | – Υψηλή πρόσληψη αλατιού (NaCl) – Χαμηλή πρόσληψη καλίου (K) – Πτωχή σε φρούτα και λαχανικά διατροφή – Υπερκατανάλωση επεξεργασμένων τροφών |
| 🛋️ Τρόπος ζωής | – Καθιστική ζωή / έλλειψη σωματικής δραστηριότητας – Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ – Κάπνισμα – Υψηλή κατανάλωση καφεΐνης – Χρόνιο άγχος / στρες |
| 💊 Ιατρικοί / Ορμονικοί | – Χρόνιες παθήσεις (π.χ. διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια, υπερθυρεοειδισμός) – Ορμονικές διαταραχές – Φάρμακα (αντισυλληπτικά, στεροειδή, αποσυμφορητικά) |
| 🤰 Άλλοι | – Εγκυμοσύνη (προεκλαμψία) – Έλλειψη ύπνου ή κακής ποιότητας ύπνος |
📌 Συμβουλή:
Οι μη τροποποιήσιμοι παράγοντες δεν αλλάζουν, αλλά οι τροποποιήσιμοι (όπως διατροφή, άσκηση και άγχος) μπορούν να ελεγχθούν και να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο υπέρτασης.
Υπέρταση, Αλάτι και Νάτριο
Η κατανάλωση αλατιού και ειδικά νατρίου έχει άμεση και ισχυρή σχέση με την υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση). Ακολουθεί μια απλή αλλά αναλυτική εξήγηση:
🧂 Τι σχέση έχει το αλάτι με την πίεση;
Το αλάτι (NaCl) αποτελείται κυρίως από νάτριο και χλώριο.
Το νάτριο είναι αυτό που επηρεάζει την αρτηριακή πίεση.
🔁 Πώς το νάτριο ανεβάζει την πίεση:
- Το νάτριο κρατάει νερό στον οργανισμό.
- Όταν τρώμε πολύ αλάτι, το σώμα κατακρατά περισσότερα υγρά.
- Αυτό οδηγεί σε αύξηση του όγκου του αίματος στις αρτηρίες.
- Αποτέλεσμα: αυξάνεται η πίεση στις αρτηρίες = υπέρταση.
📊 Πόσο αλάτι/νάτριο πρέπει να καταναλώνουμε;
Το αλάτι αποτελείται κατά περίπου 40% από νάτριο και 60% από χλώριο.
✅ Σύσταση Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ):
- Αλάτι: Λιγότερο από 5 γραμμάρια την ημέρα (περίπου 1 κουταλάκι του γλυκού).
- Νάτριο: Λιγότερο από 2.000 mg την ημέρα.
🧠 Σημείωση: 1 γραμμάριο νατρίου ≈ 2,5 γραμμάρια αλατιού.
1 γραμμάριο αλατιού (χλωριούχο νάτριο, NaCl) περιέχει περίπου 400 mg νατρίου.
⚠️ Τι κάνουμε συνήθως;
Οι περισσότεροι άνθρωποι καταναλώνουν πάνω από 9–12 γρ. αλάτι/ημέρα, δηλαδή διπλάσιο από το επιτρεπτό!
🥫 Πού κρύβεται το πολύ αλάτι;
| Τροφή | Συνήθως πλούσια σε αλάτι |
| Επεξεργασμένα τρόφιμα | Πατατάκια, κράκερ, κονσέρβες, κατεψυγμένα |
| Τυριά | Κίτρινα και φέτα |
| Αλλαντικά | Ζαμπόν, σαλάμι, λουκάνικα |
| Ψωμί & αρτοσκευάσματα | Έχουν συχνά πολύ νάτριο |
| Έτοιμες σάλτσες & σούπες | Π.χ. σόγια, κύβοι ζωμού |
| Delivery / fast food | Burger, πίτσες, γύρος κ.λπ. |
✅ Πρακτικές συμβουλές για μείωση νατρίου:
- Διάβαζε ετικέτες τροφίμων: αναζήτησε «νάτριο» και προτίμησε προϊόντα με <120 mg/100g.
- Προτίμησε φρέσκα τρόφιμα αντί για επεξεργασμένα.
- Μείωσε σταδιακά το πρόσθετο αλάτι στο φαγητό – ο ουρανίσκος προσαρμόζεται.
- Αντικατάστησε το αλάτι με μπαχαρικά και βότανα (ρίγανη, λεμόνι, σκόρδο, πιπέρι).
- Ζήτα “χωρίς αλάτι” σε delivery/εστιατόριο όταν γίνεται.
Κάλιο
Το κάλιο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και στην πρόληψη ή αντιμετώπιση της υπέρτασης.
Πώς βοηθάει το κάλιο στην υπέρταση:
- Το κάλιο βοηθάει να εξισορροπείται η ποσότητα νατρίου (αλμυρού) στον οργανισμό.
- Συμβάλλει στη χαλάρωση των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων, κάτι που βοηθάει στη μείωση της πίεσης.
- Βοηθά το σώμα να αποβάλλει το περιττό νάτριο μέσω των ούρων, μειώνοντας έτσι την κατακράτηση υγρών που ανεβάζει την πίεση.
Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη Καλίου
Παρακάτω οι συνιστώμενες ημερήσιες δόσεις καλίου ανάλογα με την ηλικία και τις ειδικές ομάδες:
| Ηλικία / Ομάδα | Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη Καλίου (mg) |
| Βρέφη 0-6 μηνών | 400 |
| Βρέφη 7-12 μηνών | 700 |
| Παιδιά 1-3 ετών | 3,000 |
| Παιδιά 4-8 ετών | 3,800 |
| Παιδιά 9-13 ετών | 4,500 |
| Έφηβοι 14-18 ετών | 4,700 |
| Ενήλικες | 4,700 |
| Έγκυες γυναίκες | 4,700 |
| Θηλάζουσες γυναίκες | 5,100 |
Αυτές οι τιμές είναι γενικές κατευθύνσεις από επίσημους οργανισμούς υγείας (όπως το Ινστιτούτο Ιατρικής στις ΗΠΑ).
Τροφές πλούσιες σε Κάλιο
Παρακάτω ο πίνακας με κοινές τροφές πλούσιες σε κάλιο και την περιεκτικότητά τους περίπου ανά 100 γραμμάρια:
| Τρόφιμο | Περιεκτικότητα σε Κάλιο (mg/100g) |
| Μπανάνα | 358 |
| Αβοκάντο | 485 |
| Πατάτα (ψητή με φλούδα) | 535 |
| Γλυκοπατάτα | 337 |
| Σπανάκι (βρασμένο) | 466 |
| Φασόλια (βρασμένα) | 400-600 |
| Φακές (βρασμένες) | 369 |
| Ντομάτα | 237 |
| Πορτοκάλι | 181 |
| Γιαούρτι (με χαμηλά λιπαρά) | 255 |
| Γάλα | 150 |
| Καρότο | 320 |
| Μανιτάρια | 318 |
| Ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια) | 400-700 |
Αντιμετώπιση – Υψηλή Αρτηριακή Πίεση (Υπέρταση)
Η υπέρταση δεν θεραπεύεται πάντα οριστικά, αλλά μπορεί να ελεγχθεί αποτελεσματικά με αλλαγές στον τρόπο ζωής και, όταν χρειάζεται, με φαρμακευτική αγωγή. Παρακάτω είναι οι βασικοί τρόποι αντιμετώπισης:
✅ 1. Υγιεινή διατροφή
- 🧂 Μείωση αλατιού: <5 γρ/ημέρα (περίπου 1 κουταλάκι)
- 🥦 Περισσότερα φρούτα & λαχανικά (πλούσια σε κάλιο)
- 🫒 Μεσογειακή διατροφή: Ελαιόλαδο, όσπρια, ψάρια, δημητριακά ολικής
- 🍞 Λιγότερα επεξεργασμένα τρόφιμα (αλλαντικά, έτοιμα φαγητά, κονσέρβες)
- 💧 Επαρκής ενυδάτωση με νερό
🏃♂️ 2. Τακτική σωματική άσκηση
- Τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας άσκησης (π.χ. περπάτημα, ποδήλατο) 5 μέρες την εβδομάδα
- Ακόμη και καθημερινό γρήγορο περπάτημα μειώνει την πίεση
⚖️ 3. Απώλεια βάρους (αν υπάρχει υπερβάλλον βάρος)
- Η απώλεια ακόμη και 5-10% του σωματικού βάρους μειώνει την πίεση αισθητά
🚭 4. Διακοπή καπνίσματος
- Το κάπνισμα προκαλεί αγγειοσυστολή και ανεβάζει άμεσα την πίεση
- Η διακοπή του μειώνει καρδιαγγειακό κίνδυνο συνολικά
🍷 5. Περιορισμός αλκοόλ και καφεΐνης
- Αλκοόλ: έως 1 ποτό/ημέρα (γυναίκες) και 2 ποτά/ημέρα (άνδρες), ή καθόλου
- Καφές: περιορισμός σε 1–2 φλιτζάνια/ημέρα, ιδίως αν ανεβάζει την πίεση σε εσένα προσωπικά
😌 6. Έλεγχος άγχους & καλός ύπνος
- Τεχνικές χαλάρωσης: αναπνοές, διαλογισμός, γιόγκα
- Καθημερινός ύπνος 7–8 ώρες
- Αν έχεις άπνοια ύπνου, είναι σημαντικό να τη διαγνώσεις και να τη θεραπεύσεις
💊 7. Φαρμακευτική αγωγή (μόνο με ιατρική καθοδήγηση)
- Όταν οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν επαρκούν ή η πίεση είναι υψηλή (π.χ. >140/90 σταθερά)
- Υπάρχουν πολλές κατηγορίες φαρμάκων:
- Διουρητικά
- Β-αναστολείς
- Αναστολείς ΜΕΑ (ACE inhibitors)
- Ανταγωνιστές ασβεστίου κ.ά.
- Ο γιατρός θα επιλέξει φάρμακο ανάλογα με την ηλικία, τις παθήσεις και την αντίδρασή σου
📋 8. Τακτική παρακολούθηση πίεσης
- Στο σπίτι με αξιόπιστο πιεσόμετρο (ηλεκτρονικό – βραχιονίου)
- Καταγραφή τιμών (π.χ. πρωί και βράδυ για μερικές ημέρες)
Πλάνο Αλλαγών στον Τρόπο Ζωής για Αντιμετώπιση Υπέρτασης
- Διατροφή
- Περιορίστε το αλάτι σε λιγότερο από 5 γρ/ημέρα (περίπου 1 κουταλάκι).
- Αυξήστε την κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και τροφών πλούσιων σε κάλιο.
- Μειώστε τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τα έτοιμα φαγητά.
- Ακολουθήστε τη Μεσογειακή διατροφή με ελαιόλαδο, όσπρια και ψάρια.
- Άσκηση
- Περπατάτε ή κάνετε ήπια άσκηση τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα, 5 φορές την εβδομάδα.
- Βάρος
- Αν έχετε περιττά κιλά, επιδιώξτε να χάσετε 5-10% του σωματικού βάρους.
- Κάπνισμα και Αλκοόλ
- Διακόψτε το κάπνισμα.
- Περιορίστε το αλκοόλ σε 1 ποτό/ημέρα για τις γυναίκες και 2 για τους άνδρες.
- Ύπνος & Άγχος
- Επιδιώξτε 7-8 ώρες ποιοτικού ύπνου κάθε βράδυ.
- Χρησιμοποιήστε τεχνικές χαλάρωσης όπως αναπνοές, γιόγκα, ή διαλογισμό.
- Παρακολούθηση
- Μετράτε την πίεσή σας στο σπίτι πρωί και βράδυ, πάντα στην ίδια ώρα, σε ήρεμη κατάσταση.
